Descrición
Todos os días
Diona víñame buscar
ao saír da escola
e levábame a súa casa
que estaba enriba da miña
Pasabamos alí a tarde xuntos,
porque mamá traballaba ata as oito.
Ao principio,
a súa casa non me gustaba,
porque só había
unha mesa longa,
unha cadeira coxa,
unha cama dura
e un reloxo parado.
Pero, pouco a pouco,
empezouse a encher,
porque, cada día,
Diona chegaba con algo novo.
Co álbum Diona, OQO editora amplía a súa colección Qontextos e dá mostras, unha vez máis, do seu compromiso con temas sociais pouco habituais na literatura infantil. Neste caso, aborda un trastorno do comportamento, a síndrome de Dióxenes, que padece un 3% da poboación maior de 65 anos.
Esta alteración psiquiátrica afecta, polo xeral, a persoas de avanzada idade que viven soas. Caracterízase polo abandono persoal e social, así como polo illamento voluntario no propio fogar e a acumulación de grandes cantidades de obxectos, lixo e desperdicios domésticos. Un dos factores máis importantes no crecemento do número de casos, é o progresivo aumento de anciáns que viven sos.
Juan Senís aclara que a historia non naceu co único propósito de alertar sobre esta síndrome, senón que, en realidade, a enfermidade foi unha escusa para falar do tema máis importante do álbum: a inocencia. Ou, dito doutro xeito, “a forma en que os nenos poden contemplar cunha mirada limpa, e libre de condena, certas condutas que os adultos catalogan como anómalas”.
O pequeno protagonista é capaz de tomarse dun xeito lúdico e festivo o costume de Diona de encher a súa casa de cousas, sen sospeitar que este comportamento é síntoma dunha enfermidade mental.
Alleo a esta dramática realidade, para o neno, os restos de tea dun paraugas roto convértense nunha ala de vampiro; os retallos dun mantel na capa dun príncipe; e tanto el como a anciá divírtense paseando por toda a casa unha caixa faladora, cando en realidade trátase dunha radio escangallada.
A imaxinación sen límites do pequeno e a dispoñibilidade de Diona a participar neste xogo transforman un grave problema nunha fonte de diversión e creatividade.
No entanto, finalmente, será a enfermidade a que desencadee a separación de ambos. Con todo —e como adoita suceder na colección Qontextos— cando unha porta se pecha, hai centos de fiestras que se abren, xa que a ausencia de Diona acabará propiciando a presenza da nai e unha maior atención cara ao seu fillo:
Unha tarde veu mamá
a recollerme á escola.
—Que lle pasou a Diona? –pregunteille.
—É que non se atopaba ben –dixo.
Fomos ao parque,
e a tomar un xeado.
Foi tan divertido
pasar toda a tarde con mamá (…)
Para abordar un tema tan delicado, Juan Senís contou cun aliado perfecto: Oscar Sabini, quen coñece de cerca a síndrome de Dióxenes, pola súa experiencia como traballador social.
O ilustrador italiano baseou todo o seu traballo en trasladar a imaxes a conexión “íntima” que se constrúe entre a anciá e o neno. Desde un primeiro momento, estivo interesado en destacar o positivo da personalidade “case máxica” da anciá, capaz de darlle unha “nova identidade” a utensilios rotos que acaban transformándose en “algo fermoso e divertido”.
A través da colaxe (con recortes de revistas, pasteis ao óleo e cartón) construíu os personaxes e ese mundo especial que crea Diona para o pequeno. A Sabini sempre lle gusta dicir que usa os anacos de papel, “como o faría un pintor coa súa paleta”. No entanto, revela que antes deste traballo —a súa primeira colaboración con OQO— nunca levara esta premisa a cabo “de verdade”.
Texto de Juan Senís
Ilustracións de Oscar Sabini
Tradución do castelán de Marcos López